T�FO

T�FO

Tifo hastal��, Salmonella typhi bakterisinin sebep oldu�u bir enfeksiyondur. Bunun gibi para tifo hastal��na da S. Para thypi sebep olur. Bu tip organizmalar hijyenik olarak haz�rlanmam�� yada az pi�irilmi� yiyeceklerde bulunabilir. Tifo ta��y�c�s� ki�ilerin d��k�lar�yla kirletilmi� yiyeceklerin yenilmesiyle, a��z ve d��k� yoluyla bula��r. Hastal�k, d�nyan�n bir �ok b�lgesinde �zellikle hijyen standartlar� d��k olan ve sa�l�k sistemleri zay�f olan yerlerde yayg�nd�r. D�nyan�n geli�mekte olan b�lgelerinde her y�l 12.5 milyon insan hastal��a yakalan�r.

T�FONUN BEL�RT�LER� NELERD�R?

Belirtiler genellikle etkilenmi� yiyeceklerin yenilmesinden 2 g�n sonra ba�lar;

Bunlar:

Genellikle 39-40 C ate�,
Ba� ve v�cut a�r�lar�,
Grip gibi hastal�k,
Deride ufak k�z�l lekeler,
Kab�zl�k yada bazen ishal,
Midede ac�,
��tah kayb�,
Uyu�ukluk ve kendini zay�f hissetme.

Tifoya yakaland��n�zdan emin olman�n tek yolu, S:Typhi bakterisine kar�� kan testi yapt�rmakt�r.

T�FONUN TEHL�KES� BEL�RT�LER KAYBOLDUKTAN SONRA DE B�TMEZ

Belirtileriniz kaybolmu� gibi g�z�kse de, hala S.Typhi bakterisini ta��yor olabilirsiniz. E�er �yleyse,hastal�k geri gelebilir yada hastal�� ba�kalar�na da bula�t�ra bilirsiniz. E�er yiyecekleri elle�ledi�iniz yada k��k �ocuklara bakt��n�z bir i�te �al��yorsan�z daha dikkatli olmal�s�n�z. Bu durumlarda baz� �lkelerde doktorlarca hastal�� art�k ta��mad��n�z s�ylenmedik�e kanunlarca i�inize d�nmeniz engellenebilir.

Tifo tedavisi olduysan�z a�a��dakileri yapman�z �nerilir;

Doktorunuzun s�yledi�i s�re boyunca antibiyotiklerinizi almaya devam edin,
Banyoyu kulland�ktan sonra ellerinizi su ve sabunla dikkatlice y�kay�n,
Ba�kalar� i�in yiyecek haz�rlamay�n yada servis yapmay�n,
S.Typhi bakterisini art�k ta��mad��n�zdan emin olmak i�in doktorunuzdan bir d��k� k�lt�r� olu�turmas�n� isteyin.

T�FO NASIL YAYILIR?

Salmonella Typhi bakterisi sadece insanda ya�ar. Tifolu insanlar bakteriyi kan dola��mlar�nda ve sindirim sistemlerinde ta��rlar. Sonu� olarak ta��y�c� denilen �ok az say�da insan tifoya kar�� ba��kl�d�rlar fakat bakteriyi ta��maya devam ederler.

Tifoya S.Typhi yayan bir ki�inin haz�rlad�� yiyecekleri yiyerek i�ecekleri i�erek yada at�k bula�m�� sular� i�me suyu olarak yada yiyecekleri temizlemekte kullanarak yakalanabilirsiniz. Bu sebeple tifo d�nyada el y�kaman�n yetersiz oldu�u ve suyun at�klarla kirletilmi� oldu�u b�lgelerde daha yayg�nd�r.

S.Typhi bakterisi bir kere i�ildi�inde yada yenildi�inde katlanarak �o�al�rlar ve kan dola��m�na yay�l�rlar. V�cut ate� ve di�er belirtilerle cevap verir.

T�FODAN KORUNMAK ��N NELER YAPILAB�L�R?

Riskli yiyecek ve i�eceklerden uzak durmak,
Tifoya kar�� a��lanmak.
Her zaman y�ksek standartl� bir ki�isel hijyen sa�lay�n,
Yemeklerden �nce ve sonra ellerinizi y�kay�n,
Sadece �i�elenmi� yada kaynat�lm�� su i�in,
Pi�mi� yiyecekleri s�cak yiyin,
Kabuklu yada az pi�mi� deniz �r�nlerinden sak�n�n,
Hijyenik olmayan restoranlardan ve sokak sat�c�lar�ndan uzak durun,
Dondurmadan, buz k�plerinden ve kesilmi� meyvelerden uzak durun.

BAZI �NER�LER

" Kaynat, pi�ir yada unut."
E�er su i�ecekseniz, �i�eli al�n yada i�meden bir dakika �nce kaynat�n.
�i�elenmi� karbonatl� i�ecekler karbonats�z i�eceklere g�re daha g�venlidirler.
Buz �i�e suyundan yada kaynat�lm�� sudan yap�lmad�k�a i�ecekleri buzsuz i�in.
Do�rudan pi�irilmi�, hala s�cak olan ve buhar� t�ten yiyecekler yiyin.
Soyulmayan kabuklu sebze yada meyveleri yemeden kendiniz soyun. (�nce ellerinizi sabunla y�kay�n.) Kabuklar� yemeyin.
Sokak sat�c�lar�ndan yiyecek ve i�ecek almay�n. Sokakta sat�lan yiyecekleri temiz tutmak zordur ve bir �ok ki�i sokakta sat�lan yiyeceklerden hastalanm��t�r.

T�FO A�ISI

Tifo yayg�n olan bir �lkeye seyahat edecekseniz; Tifoya kar�� a��lanmal�s�n�z. A��n�z hakk�nda bilgi almak i�in bir doktora yada seyahat klini�ine gidin.

A��n�n etkisini g�stermesi i�in seyahate ��kmadan bir hafta �nce a��lar�n�z� bitirmeniz gerekti�ini hat�rlay�n. Tifo a��lar�, y�llar sonra etkisini kaybedece�i i�in, e�er ge�mi�te a�� olduysan�z, doktorunuzla y�kseltici bir dozun zaman� olup olmad��n� kontrol edin.

Antibiyotiklerin tifoya kar�� koruma sa�lamad��n� sadece tedaviye yard�mc� oldu�unu unutmay�n.

Tifoya kar�� % 70-90 koruma sa�lar.

�ki �ekilde yap�lmas� m�mk�nd�r:

(i) A��z kaps�l�- 5 g�nde 3 kaps�l al�nmal�d�r. Bu 3-5 y�ll�k bir koruma sa�layacakt�r (ii) Enjeksiyon- bir ay arayla iki 2 enjeksiyon yap�l�r ve bu 1-3 y�ll�k bir koruma sa�lar. 3 y�l s�reli tek enjeksiyonlu yeni bir enjekte edilebilir a�� kullan�labilir. etkilerinin ortaya ��mas�na zaman vermek i�in a��lanman�n seyahate ��kmadan en az iki hafta �nce yap�lmas� gerekir.

A�IZDAN ALINAN T�FO A�ISI NASIL UYGULANIR?

Bu canl� bakterilerin bir kaps�le toplanm�� halidir.
Do�rudan yutularak al�n�r. Kaps�l� �i�nemeyin yada k�rmay�n.
�ok k��k �ocuklara (6 ya��ndan k��k) e�er yutamayacaklarsa a�� verilmemelidir.
A��lama �ekli, 1., 3.,5. G�nlerde birer kaps�l al�narak yap�l�r.
Antibiyotiklerle almay�n.
Mefloquine, oral a��n�n etkilerini engeller.
Yemekten bir saat �nce yada bir saat sonra al�n.
�ok s�cak suyla, s�tle yada alkolle almay�n.